Strona 14

V. Scritti apostolici minori, Roma 1968, s. XIV—897; tom wydany w dwóch częściach: cz. I: s. XIV—410, cz. II: s. 411—897.

VI. Le Procure, Roma 1969, s. XIII — 680; tom wydany w dwóch częściach: cz. I: s. XVI—242, cz. II: s. 243—680.

VII. Regola delia Congregazione dei Preti e Fratelli Coadiutori deli’Apostolato Cattolico — „Copia Lambruschini” 1846, Roma 1972, s. XXVII—454.

VIII. Manuali delia Regola 1846. 1847. 1849, Roma 1974, s. XII—519.

IX. Cerimoniali 1846. 1846—1849. 1849, Roma 1974, s. XII—453.

Ksiądz F. Moccia we Wprowadzeniu do tomu ostatniego (IX) zaznacza, że tom ten kończy serię Pism Pallottiego, które posiadają charakter prawny. Zapowiada jednocześnie, że następna seria obejmie Pisma ascetyczne Pallotiego, a rozpocznie ją Libro dei Lumi (Księga oświeceń), wyjątki z niej były już wydane pod tytułem Propositi ed aspirazioni oraz Postanowienia i dążenia — w języku polskim. Seria tych Pism ukaże świętego Wincentego Pallottiego jako ascetę i pozwoli lepiej zrozumieć wydane już Pisma o charakterze prawniczym. Piszący te słowa miał możność w czasie swego pobytu w Rzymie w sierpniu 1975 roku zamienić kilka słów z ks. F. Moccią na temat przygotowywanej nowej serii Pism Pallottiego.

E. PISMA OPUBLIKOWANE W JĘZYKU POLSKIM

Sam św. Wincenty Pallotti stwierdza w roku 1838, że Pobożne Zjednoczenie Apostolstwa Katolickiego ma już swoich członków w Polsce[8] . Mamy szereg danych o bezpośrednim kontaktowaniu się Pallottiego z Polakami. Znajomość Pallottiego i jego Dzieła zaczyna się szerzyć coraz bardziej na naszych ziemiach z chwilą przybycia ks. Alojzego Majewskiego w dniu 25 IV 1907 roku do Pelplina, siedziby

[7] Zob. J. Wróbel SAC, De critica editione scriptorum S. VincentiiPallotti, w: ASAC, vol. VII, s. 48—56. Ks. J. Wróbel omawia cztery pierwsze tomy, które ukazały się w serii Opere complete.

[8] Zob. Op. compl., vol. V, s. 138; Racc. II, s. 104, nr 277.

[9] Zob. wyżej, s. 6, przypis 1.

[1] Tekst łaciński znajduje się w: Acta Societatis Apostolatus Catholici, vol. V, 7 (1963) 353—363. (Z języka łacińskiego przetłumaczył ks. Tomasz Bielski SAC).

[1] Oświadczenie to napisał Pallotti w dniu 9 I 1835 po odprawieniu rano w piątek Mszy św. w kaplicy pod wezwaniem Regina Coeli w klasztorze Sióstr Karmelitanek Bosych w Rzymie przy Via della Lungara na Zatybrzu. Klasztor obecnie już nie istnieje, na jego miejscu znajduje się centralne więzienie rzymskie (Carceri Giudiziarie), zwane Regina Coeli. Tekst wzięty jest z fotokopii oryginału — Dziennik duchowny, t. l, s. 191—192; zob. Prop., s. 80, nr 281; Post., s. 131, nr 281.

[2] Numeracja akapitów, podana w nawiasach, pochodzi od autora opracowania.

[3] Ze względów dokumentalnych podajemy w nawiasach oryginalne brzmienie nazw używanych przez św. W. Pallottiego.

[4] Oryginał jest pismem Pallottiego, liczy 4 stronice, z których trzecia jest czysta. Prośba zapewne została doręczona w marcu 1835. Tekst w: Op. compl., vol. IV, s. l—3; Race. I, s. 10—11, nry 20—25.

[5] Por. Mt 19,19.

[6] Por. Mt 16,26.

[7] Por. 2 Kor 2,15

[8] Por. J 10,16.

[9] Na stronie czwartej dokumentu, gdzie znajduje się adres (podaliśmy adres na początku prośby), kardynał Karol Odescalchi własnoręcznie napisał słowa udzielające błogosławieństwa. Kardynał Karol Odescalchi, wikariusz generalny Rzymu, urodził się w Rzymie w 1786 roku; święcenia kapłańskie otrzymał w roku 1808, kardynałem i arcybiskupem Ferrary został mianowany w roku 1823. W roku 1826 powrócił do Rzymu, gdzie został prefektem Kongregacji do Spraw Biskupów i Zakonników; w 1833 r. zostaje biskupem Sabiny i wicekanclerzem Kościoła świętego, a w 1835 wikariuszem generalnym Rzymu. Zrzekł się purpury i zajmowanych stanowisk w roku 1838 i wstąpił do Jezuitów, gdzie oddał się pracy misyjno-kaznodziejskiej, zmarł w Modenie 17 VIII 1841 roku. Karol Odescalchi pochodził z włoskiej rodziny wywodzącej się z Comi (Lombardia), która w XVII wieku przybyła do Rzymu. Benedykt Odescalchi został papieżem pod imieniem Innocentego Xl (1676—1689). Marek Antoni Odescalchi (1624—1670) założył w roku 1650 w Rzymie przy Via Bocca della Verita przy kościele Santa Galia Hospicjum dla bezdomnych, mężczyzn, które otrzymało nazwę Hospicjum Santa Galia. W roku 1702 przy tym Hospicjum założony został Związek Duchownych, którzy podjęli się opieki duchowej nad mężczyznami tam się znajdującymi. Pallotti jako kleryk zapisał się w dniu 4 XII 1815 roku do tego Związku i przez szereg lat tam pracował, stykając się z wielu osobami, a wśród nich i z Karolem Odescalchi. Hospicjum wzięło nazwę od świętej Galii, córki patrycjusza Symmacha, żyjącej w VI wieku w Rzymie, która zostawszy w młodym wieku wdową, poświęciła się pracy charytatywnej. Na miejscu jej domu został zbudowany później kościół pod jej wezwaniem.

[10] Pismo jest autografem Pallottiego, tytuł wskazuje na rok 1835; prawdopodobnie Pallotti napisał je w związku ze złożoną u kardynała Odescalchiego prośbą o zatwierdzenie Pobożnego Zjednoczenia, a więc powstało ono przed 4 IV 1835. Oryginał ma 8 stron, z których szósta jest czysta. Tekst znajduje się w: Op. compl., vol. III, s. 139-143; Race. I, s. 5—7, nry 1—8.

[11] Por Rz, rozdz. 3.

[12] Wiersze 13-16.

[13] Wiersze 24-25.

[14] Por. Dz 20,28.

[15] Mt 22,36-39.

[16] Syr 17,12 (Wulgata).

[17] Mt 5,48.

[18] Mt 19,28.

[19] Oryginał jest autografem Pallottiego, liczy 4 strony. Pismo powstało w 1835 roku, prawdopodobnie w związku z prośbą skierowaną do kardynała Odescalchiego, a więc zostało napisane przed 4 IV 1835. Tekst znajduje się w: Op. compl., vol. III, s. 151—154; Race. I, s. 47—48, nry 128—134.

[20] Por. Rdz 1,26-27.

[21] Por. 1J 4, 16.

[22] Por. Cyprian, Epistula 59 (do papieża Korneliusza), w: M. J. Rouet de Journel, Enchiridion patristicum, Friburgi Brisg. 1956, nr 580.

[23] Por. 2 Kor 2,15.

[24] Pismo jest autografem Pallottiego, liczy 8 stron. Nie ma podanej daty powstania – treść wskazuje na rok 1835; powstało prawdopodobnie w związku ze staraniami o zatwierdzenie przez kardynała wikariusza Odescalchiego. Tekst znajduje się w: Op. compl., vol. III, s. 144-150; Race. I, s. 7-10, nry 9—19.

[25] Por. J 10,16.

[26] J 10,16.

[27] J 10,16.

[28] J 10,16.

[29] Prawdopodobnie brakuje dalszej części tekstu.

[30] Oryginał, zawierający wykaz pierwszych zapisanych członków, jest luźną kartką, zapisaną tylko z jednej strony. Pochodzi sprzed 10 IV 1835. Spis podają: Op. compl.,vol. V, s. 3—5; Race. II, s. 7, nr 8.

[31] Autograf Pallottiego.

[32] Autograf Pallottiego.

[33] Autograf Pallottiego. Bernard Fazzini — ksiądz świecki, wpierw proboszcz kościoła Santa Cecilia in Trastevere, od roku 1825 aż do swej śmierci (25 XII 1837) proboszcz Hospicjum Apostolskiego i kościoła San Michele a Ripa na Zatybrzu. Był spowiednikiem Pallottiego od roku 1807 aż do swej śmierci, wywarł wielki wpływ na duchowy rozwój swego penitenta. Hospicjum Apostolskie założył w roku 1585 papież Sykstus V i przeznaczył dla sierot oraz inwalidów obojga płci. W roku 1842 mieściło 530 osób. Posiadało warsztaty przędzalnicze, tkackie oraz innych rzemiosł. Parafię przy kościele utworzył w roku 1824 papież Leon XII, poprzednio Hospicjum należało do parafii Santa Cecilia in Trastevere.

[34] Autograf Pallottiego.

[35] Autograf Allemanda. Ks. Jan Allemand (1799—1835) wykładał Pismo święte w Seminarium Rzymskim, był konsultorem w Kongregacji Indeksu i uchodził za wybitnego znawcę zagadnień biblijnych. Pallotti opublikował drukiem w Annali Ecclesiastici (z. 3, IX—X 1835) wspomnienie poświęcone Janowi Allemand — tekst zob. Mem. biogr., s. 5—6. Marianna, rodzona siostra Jana, była czynną członkinią Pobożnego Zjednoczenia Apostolstwa Katolickiego.

[36] Autograf Salvatiego. Jakub Salvati (1779—1858), dość zamożny kupiec (handel mydłem), ojciec ośmiorga dzieci, zapoznał się z Pallottim w roku 1834, mieszkał na Via del Boschetto, był jednym z głównych współpracowników Pallottiego.

[37] Autograf Vallego. Józef Valle, rodem z Sardynii, w roku 1831 wybrał się z Elżbietą Sanną jako pielgrzym do Ziemi Świętej. Wskutek zaistniałych trudności zatrzymał się w Rzymie, gdzie otrzymał stanowisko kapelana w szpitalu Santo Spirito in Sassia.

[38] Autograf Alkusciego. Tomasz Alkusci (Alkuschi) — Tomasz z Alkosch. Urodził się w miejscowości Alkosch, znajdującej się w archidiecezji Mossul na terenie Iraku, w latach 1780—1785. W latach 1801—1804 przybywa do Rzymu, by pracować nad przygotowaniem ksiąg liturgicznych obrządku chaldejskiego. W roku 1804 składa w Kongregacji Rozkrzewiania Wiary memoriał o stanie Kościoła chaldejskiego. W roku 1819/20 jest alumnem Kolegium tejże Kongregacji; w roku 1822 podejmuje tam wykłady języków wschodnich i w czasie tej pracy zapoznaje się z Pallottim. W roku 1833 bierze razem z Pallottim udział w pierwszej akcji wspierającej Kościół chaldejski. Po śmierci żony, gdy córka wstąpiła do zakonu Sióstr Urszulanek, w dniu 4 IV 1840 wprowadził się do mieszkania przy kościele Santo Spirito, gdzie razem z Pallottim mieszkał aż do swojej śmierci w dniu 22 XII 1843.

[39] Autograf Zogheba, data „10 kwietnia” dopisana jest przez Pallottiego. Józef Zogheb, opat klasztoru należącego do Zakonu Bazylianów Melchitów z Aleppo, był jednocześnie wikariuszem generalnym tegoż Zakonu. Kościół Santa Maria in Carinis, dziś już nie istniejący, znajdował się przy Via del Colosseo. Pierwsze zebranie członków Zjednoczenia odbyło się właśnie w pomieszczeniach tego klasztoru w dniu 14 VII 1835.

[40] Autograf Ricciego. Ricci współpracował z Pallottim głównie na terenie szkół wieczorowych dla młodzieży rzemieślniczej. Via della Maschera d’Oro znajduje się przy większej ulicy — Via dei Coronati.

[41] Autograf Baldocelliego. Nie spotykamy się już więcej w Pismach Pallottiego z Baldocellim. Kościół San Salvatore in Campo został zbudowany w roku 1639 przy placu o tej samej nazwie w okręgu Regola.

[42] Brakuje reszty danych — może Raffael Melia?

[43] Autograf Menghiego. Nie mamy więcej o nim wzmianek w Pismach Pallottiego.

[44] Autograf Rezzapo. Nie spotykamy się już więcej z tym nazwiskiem w Pismach Pallottiego.

[45] Autograf Mottury. Mottura był nauczycielem podstawowej szkoły (maestro regionario), mieszkał przy Via della Pedacchia, zniesionej podczas budowy pomnika Wiktora Emanuela U (1885—1911). Mottura w pewnym okresie zbierał pieniądze na budowę lokalu dla Pobożnego Zjednoczenia (zob. Op. compl., vol. V, s. 22; Race. II, s. 25, nr 129). W Rzymie w roku 1835 istniało 55 szkół tego rodzaju.

[46] Autograf Deaky’ego; nie mamy więcej wzmianek o nim w Pismach Pallottiego.

[47] Autograf Telliera; nie spotykamy się więcej z nim w Pismach Pallottiego.

[48] Autograf Feliciego. Kościół SS. Piętro e Marcellino leży przy Via Merulana, która biegnie od Bazyliki Santa Maria Maggiore do Bazyliki San Giovanni in Laterano. Kościół pochodzi z IV wieku, przebudowywany w wiekach VIII, XIII i XVIII. Z nazwiskiem Felici nie spotykamy się już więcej w Pismach Pallottiego.

[49] Dochowany tekst napisany jest pismem kaligraficznym, nieznaną ręką. Odezwa liczy 12 stron, w tym strony 10—12 są czyste. Tekst znajduje się w: Op. compl., vol. IV, s. 119—141; Race. I, s. 11—20, nry 27—53. Pismo pochodzi z maja 1835 roku, zawiera wiele poprawek poczynionych ręką Pallottiego.

[50] Por. De ecclesiastica hierarchia, w: Patrologia latina, t. 122, s. 1035—1070; wyd. J. P. Migne, Paris. Dionizy Areopagita, ateńczyk, członek Areopagu, nawrócony przez św. Pawia w Atenach (zob. Dz 17,34), pierwszy biskup ateński. Dziełko De ecclesiastica hierarchia jednak nie pochodzi od niego. Autorem dziełka jest pisarz żyjący w V—VI wieku i starający się uchodzić za Dionizego Areopagitę, wskutek tego nazywany jest Pseudo-Dionizym Areopagitą.

[51] Homilia XII in Ezechielem Prophetam (lib. I), w: Patrologia latina, t. 76, s. 932; wyd. J. P. Migne, Paris. Grzegorz l Wielki, papież, doktor Kościoła, urodzony około 540, zmarł 604, był papieżem w latach 590—604.

[52] Homilia III in cap. I, Gen., w: Patrologia graeca, t. 53; wyd. J. P. Migne, Paris. Jan Chryzostom, czyli Złotousty, biskup Konstantynopola, urodź. ok. 305, zmarł 407.

[53] Por. J 10,15.

[54] Por. Expositio in Evangelium B. Joannis Ev., cap. X, lect. IVb. Święty Tomasz z Akwinu, dominikanin, doktor Kościoła, urodzony 1225, zmarł 7 III 1274.

[55] Por. Łk 12,50.

[56] Por. J 19,28.

[57] Por. Commentarium in ISententiarum, dist. 48, dub. 4. Święty Bonawentuia, franciszkanin, kardynał, doktor Kościoła, urodzony 1221. zmarł 1274.

[58] Por. B. Simon a-Cassia (f1348), De gestis Domini Salvatoris in quattuor Evangelistas, lib. H, cap. 28.

[59] Arnold z Bonneval († ok. 1154); por. De laudibus B. Mariae, w: Patrologia latina, t. 189, s. 1727—1731; De septem verbis Domini in cruce, tamże, t. 189, s. 1694.

[60] Tekst z Wulgaty.

[61] Tekst z Wulgaty.

[62] Por. Mt 25,45.

[63] Por. Mt 25,34-35.

[64] Tekst z Wulgaty.

[65] Tekst z Wulgaty.

[66] Nie udało się ustalić, skąd pochodzi cytat; prawdopodobnie jest to wyrażenie prawnicze.

[67] Por. Dz 7,54—8,1.

[68] Por. Rz 16,3-24.

[69] Por. Pwt 9,25-29.

[70] Kościołem tym był kościół Spirito San to dei Napoletani na Via Giulia (kościół Świętego Ducha Neapolitańczyków). Kościół zbudowany w XVI wieku był narodowym kościołem obywateli państwa neapolitańskiego, których spora liczba znajdowała się w Rzymie, i jako taki pozostawał pod opieką rządu neapolitańskiego. Kiedy w październiku 1834 roku ustąpił ze stanowiska rektora tego kościoła ks. Alojzy Ottavi, rząd neapolitański polecił ówczesnemu przełożonemu kościoła, prałatowi Franciszkowi La Grua, aby postarał się o nowego rektora. Polecono mu Pallottiego, który ulegając usilnym prośbom, w grudniu 1834 roku objął stanowisko rektora tegoż kościoła. Przy kościele mieszkało wówczas 4-5 księży neapolitańskich oraz jeden kleryk. Za pełnienie obowiązków rektorskich należało się Pallottiemu mieszkanie, stypendia mszalne oraz 5 skudów miesięcznie (l skud = ok. 1800 lirów współczesnych). Do śmierci swego ojca Pallotti mieszkał w swoim domu rodzinnym, a pod koniec września 1837 przeniósł się do mieszkania rektorskiego. Pallotti prawdopodobnie nie pobierał 5 skudów przysługujących mu miesięcznie (brak tej sumy w rachunkach kościoła). Franciszek La .Grua Valdina y Talamanca (1800—1853) był synem hiszpańskiego posła w Sztokholmie (Szwecja), w roku 1823 przyjął święcenia niższe, aby móc otrzymać godność monsignore (prałata), w r. 1840 otrzymał dopiero święcenia subdiakonatu, a diakonat i prezbiterat w roku 1847. La Grua był przedstawicielem kolonu Neapolitańczyków w Rzymie i z tego względu miał tytuł primiceriusza (primicerio — pierwszy na liście).

[71] Oryginał, pisany ręką Pallottiego, ma 4 strony, pochodzi sprzed 29 maja 1835. Tekst w: Op. compl., yol. IV, s. 4—7; Lett., nr 341, s. 87—89.

[72] Adres znajduje się na stronie czwartej.

[73] Por. Mt 16,26.

[74] Por. Mt 19,19.

[75] Por. 2 Kor 2,15.

[76] Por. Łk 6,38.

[77] Por. J 10,16.

[78] Por. wyżej nr [9].

[79] Antoni Piatti zetknął się z Pallottim w Rekolekcyjnym Domu Piattich na Janikulum. Dom ten założył A. Piatti jako dom rekolekcyjny dla szlachty, urzędników, oficerów i pracowników administracji państwowej. Piatti zaprosił do pracy Pallottiego w roku 1819 lub 1820. Przez wiele lat Pallotti spełniał tam obowiązki mistrza rekolekcji. A. Piatti zmarł 19 lutego 1841 roku jako tytularny patriarcha Antiochii. Trabisonda (Trapesund) miasto tureckie na południowym brzegu Morza Czarnego, w latach 1204—1462 stolica państwa króla Kommena. Arcybiskupstwo łacińskie po zdobyciu miasta przez Turków zostało arcybiskupstwem tytularnym.

[80] Oryginał prośby, pisanej przez Pallottiego, ma 4 strony, z których druga i trzecia są czyste. Prośba została napisana przed 11 lipca 1835. Tekst podany jest w: Op. compl., vol. IV, s. 8—9; Race. I, s. 20—21, nry 52—53. Papież Grzegorz XVI — w świecie Bartłomiej Albert CappeUari, urodzony 18 IX 1765, zm. l VI 1846. W roku 1783 wstąpił do Kamedułów, przybierając imię zakonne Fra Mauro. W zakonie pełnił różne stanowiska, przed konsekracją na. biskupa był generałem zakonu. W roku 1826 mianowany został kardynałem i prefektem Kongregacji Rozkrzewiania Wiary. Wybrany na papieża w roku 1831.

[81] Adres znajduje się na stronie czwartej.

[82] Por. J 10,16.

[83] Por. wyżej nr [9].

[84] Por. wyżej nr [68].

[85] Por. J 10,16.

[86] Tekst błogosławieństwa napisany jest ręką Odescalchiego i znajduje się tuż pod adresem papieża. Odescalchi — zob. wyżej, nr [9], przyp. 9.

[87] Oryginał napisany jest pismem kaligraficznym przez ks. Dominika Santucciego, ma 4 strony, z których druga i trzecia są czyste. Tekst w: Op. compl., vol. V, s. 6—7; Race. II, s. 8, nry 9—10. Zebranie odbyło się w klasztorze OO. Bazylianów przy kościele S. Maria in Carinis, gdzie mieszkał członek Zjednoczenia Józef Zogheb — zob. wyżej nr [38], przyp. 10.

[88] Martorelli znajduje się jeszcze na liście osób, którym powierzono zbiórkę ofiar na zakup lokalu dla Zjednoczenia. Zob. niżej nr [315] 4, przyp. 220. Martorelli mieszkał na Via dei Serpenti, pod nr 24. Ulica ta istnieje aktualnie, boczna do Via Nazionale.

[89] Pallotta — tak popularnie nazywano Pallottiego.

[90] Allemand — zob. wyżej nr [38], przyp. 35.

[91] Santucci przez wiele lat pełnił funkcje sekretarza Pobożnego Zjednoczenia. Pallotti zetknął się z nim bliżej prawdopodobnie podczas swej pracy w Seminarium Rzymskim i w Kolegium Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, gdzie Santucci był wykładowcą. Santucci był później rektorem Kolegium Capranicum, zmarł w roku 1851, mając 49 lat. Wielokrotnie jest wymieniany w Pismach Pallottiego.

[92] Alkusci — zob. wyżej nr [38], przyp. 38.

[93] Venuti — człowiek świecki, współpracujący z Pallottim na polu charytatywnym. Wspomniany jest kilkakrotnie w Pismach Pallottiego.

[94] Salvati — zob. wyżej nr [38], przyp. 36.

[95] Chodzi o tekst „Wezwania”, które podane jest wyżej — Pismo nr 7; do druku nie doszło.

[96] Książeczka wpisowa ukazała się drukiem na początku 1837 roku — tekst zob. niżej — Pismo nr 29. Pagella — karta, na której podane są stopnie otrzymane przez ucznia w szkole i na egzaminach. W naszym wypadku chodzi o pismo podające zasadnicze dane o Pobożnym Zjednoczeniu.

[97] Prawdopodobnie podręcznik ten ukazał się w roku 1838 — tekst zob. niżej —Pismo nr 37.

[98] Na temat pieczęci zob. J. Hettenkofer, HistoriaPiae Societatis Missionum, Romae 1935, tablica 7, oraz niżej, część 2, nr [14].

[99] Akapit ten jest autografem Pallottiego.

[100] Pismo jest autografem Pallottiego, liczy 30 stron, zawiera wiele poprawek zrobionych również ręką Pallottiego. Nie mamy podanego czasu powstania, lecz można przyjąć, że powstało po 14 lipca 1835 roku. Znajduje się w: Op. compl., vol. IV, s. 167—217. Oprócz oryginalnego tekstu przechowała się jego kopia, kaligraficznie przepisana, mało różniąca się od oryginału. Tekst jej znajduje się w: Op. compl., vol. IV, s. 218—252; Race. II, s. 24-45, nry 71—112.

[101] Por. J 10,16.

[102] Por. 2 Kor 1,3.

[103] Por. J 10,16.

[104] Por. Antyfonę „Witaj, Królowo” (Salve, Regina), odmawiają w Oficjum Brewiarzowym w tzw. okresie liturgicznym „w ciągu roku”.

[105] Por. l Kor 13,1-3.

[106] Por. J 14,27.

[107] Por. Mt 19,19.

[108] Por. Rdz 1,26; l J 4,16.

[109] Por. Flp 2,8; J 3,16.

[110] Por. Mt 19,16-30.

[111] Por. Jk 1,5.

[112] Por. 2 Kor 2,15.

[113] Por. J 10,16.

[114] Por. Iz 55,8.

[115] Chodziło o wydanie drukiem w języku arabskim dziełka św. Alfonsa Liguoriego: Prawdy wieczne, dla katolików nawróconych z nestorianizmu. Zamierzano wydać 10 rys. egzemplarzy tej książeczki. Koszt druku wynosił 400 skudów (l skud = ok. 1800 lirów obecnych), zebrano na ten cel 550 skudów. Aby nie zostać posądzonym o marnotrawienie zebranych pieniędzy, postanowiono założyć w sposób formalny Pobożne Zjednoczenie, które by się zajęło realizacją podjętego dzieła. Do wydania jednak w tym czasie dziełka Liguoriego nie doszło, gdyż radykalnie zmieniła się sytuacja w Kościele Chaldejskim w Persji, dokąd książeczki miano wysłać, by tam służyły za podręczniki do nauki religii w szkołach parafialnych. Prawdy wieczne były potem wielokrotnie wydawane przez Pallottiego.

[116] Por. l Kor 1,27.

[117] Por. Jk 1,17.

[118] Por. wyżej nr [9].

[119] Por. wyżej nr [68].

[120] Por. J 10,16.

[121] Por. wyżej nr [71].

[122] Por. Mt 19,26.

[123] Por. J 10,16.

[124] Por. Iz 55,8.

[125] Por. 2 Kor rozdz. 11.

[126] Por. Łk 10,2.

[127] Por. Jk 1,17.

[128] Por. Flp 2,8.

[129] Por. Prz 15,11.

[130] Por. Łk 10,2.

[131] Por. 2 Kor 1,3.

[132] Por. J 4,23.

[133] Por. J 10,16.

[134] Por. Hbr 11,6.

[135] Por. Dz 10,42.

[136] Por. Hbr 1,3.

[137] Por. J 10,16.

[138] Por. J 10,16.

[139] Tytuł ten pochodzi od ks. Karola Orlandiego, członka Zjednoczenia i współpracownika Pallottiego.

[140] Oryginał liczy 46 stron, w tym dwie okładki oraz dwie strony są czyste, napisany jest pismem kaligraficznym, nieznaną ręką. Nie ma żadnych poprawek. Brak podanej dary powstania — ogólnie przyjmuje się, że pochodzi z okresu lipiec—grudzień 1835. Dziełko to nie zostało jednak wydrukowane, krążyło natomiast w odpisach wśród osób zainteresowanych, posiada nowe ujęcia, których nie ma w Piśmie podanym wyżej pod nr [11]. Tekst znajduje się w: Op. compl., vol. IV, s. 300—339; Race. I, s. 21—40, nry 54—109

[141] Por. l Kor 13,4nn.

[142] Por. J 10,16.

[143] Por. J 10,16.

[144] Por. Rdz 1,26.

[145] Wulgata.

[146] Wulgata.

[147] Por. Ba 3,38.

[148] Por. J 10,16.

[149] Por. Mt 22,37.

[150] Por. Mt 7,7.

[151] Por. J 10,16.

[152] Por. Iz 55,8.

[153] Por. l J 4,16.

[154] Por. Jk 1,27.

[155] Por. Łk 10,2.

[156] Por. Łk 1,79.

[157] Por. l Tm 2,4.

[158] Por. l J 4,9.

[159] Por. Ap 5,9.

[160] Por. l Kor 10,13; 2 Tes 3,3.

[161] Por. 2 Kor 1,3.

[162] Por. Łk 10,2.

[163] Prawdopodobnie mowa o modlitwie, której tekst podany jest niżej: nry [361]—[362].

[164] Por. 2 Kor 1,3.

[165] Por. Jl 2,47.

[166] Por. Flp 1,6.

[167] Zapewne aluzja do Statutów, zob. niżej nry [196nn],

[168] Por. J 13,35.

[169] Por. l Kor 13,5.

[170] Por. J 15,12.

[171] Por. 2 Kor 4,4; Hbr 1,3.

[172] Por. Rz 8,32.

[173] Por. Łk 15,7.

[174] Por. Rdz 15,1.

[175] Mowa o św. Janie Apostole — por. J 21,20.

[176] List do biskupa Bonanni przechował się w całości; tekst podany jest w: Lett., s. 93—94, nr 369. Przytoczyliśmy wyjątek odnoszący się do Pobożnego Zjednoczenia Apostolstwa Katolickiego, również świadczy on o tym, że Pallotti starał się rozwinąć swe Dzieło w diecezji, z której pochodził jego ojciec i gdzie mieszkała nadal jego rodzina. W pominiętych miejscach listu Pallotti powiadamia biskupa, że nie będzie mógł się podjąć przeprowadzenia rekolekcji, o co prosił biskup, oraz interesuje się swoim krewnym, Dionizym Pallottim, który znajduje się w Seminarium Duchownym w Norcii i wnet ma otrzymać święcenia kapłańskie. Dionizy (dalszy kuzyn) po otrzymaniu święceń został proboszczem w miasteczku Cascia, obok miejscowości San Giorgio, skąd pochodził Piotr Paweł, ojciec Wincentego. Pallotti zapoznał się z Bonannim w Rzymie. Przechował się szereg listów pisanych przez Pallottiego do biskupa Bonanniego z okresu lat 1821 —1842. Norcia, starożytne miasto we Włoszech (Perugia), diecezja powstała w V wieku.

[177] Piotr Paweł — ojciec Wincentego, urodził się 17 III 1755, zmarł 15 IX 1837, w roku 1770 przeprowadził się do Rzymu z miejscowości San Giorgio (koło Cascia). W Rzymie ożenił się w roku 1790 z Marią Magdaleną De Rossi (1765—1827). Wincenty miał pięciu braci: Wawrzyniec (1791—1792), Salwator (1792—1832), Alojzy (1799—1849), Jan (1803, zmarł po r. 1857), Franciszek (1807— 1822). W chwili pisania tego listu żyli tylko Alojzy i Jan.

[178] Zob. wyżej nr [71].

[179] Tekst w: Race. II, s. 22 — 23, nry 68 — 70. Tekst pochodzi z maja 1836 roku.

[180] Por. 2 Kor 5,14.

[181] Por. Łk 10,2.

[182] Por. Jl 12,17.

[183] Na temat herbu oraz pieczęci zob. niżej część 2, nry [10] — [11], [14].

[184] Kościół Spirito Santo — zob. wyżej nr [62], przyp. 70.

[185] Wzór tego upoważnienia przedłożono do druku i przedstawiono kardynałowi wikariuszowi K. Odescalchiemu i dominikaninowi Dominikowi Buttaoniemu, mistrzowi Pałacu Apostolskiego. Ponieważ temu ostatniemu nasunęły się w związku z tym pewne wątpliwości, Pallotti na przedłożonym sobie arkuszu zamiast stów: „Pobożne Zjednoczenie Apostolstwa Katolickiego, założone pod opieką Najświętszej Maryi, Królowej Apostołów” — za radą kardynała A. Lambruschiniego — wstawił słowa: „Pod opieką Najświętszej Maryi, Królowej Apostołów, Apostolstwo Katolickie, czyli Pobożne Zjednoczenie, mające na celu zachowywanie i rozkrzewianie katolickiej wiary już to przez sprawowanie apostolskiej posługi, już to przez inne dzieła miłości, w bezwzględnej zależności od Najwyższej Głowy Kościoła Świętego”. W tekście zaś przedłożonym kardynałowi wikariuszowi, w miejscu wolnym, po słowach: „Pobożne Zjednoczenie wyznaczyło”, Pallotti napisał: „Przewielebnego o. Piusa Civezza z Genuy, franciszkanina-obserwanta, misjonarza apostolskiego w cesarstwie chińskim, aby bezinteresownie przyjmował wiernych do Pobożnego Zjednoczenia”.
Kardynał Odescalchi udzielił zatwierdzenia pisząc na odwrotnej stronie arkusza: „9 maja 1836. Pozwalamy drukować. C. Card. Vicario”. Buttaoni natomiast, mając dalej wątpliwości, w dniu 30 VI 1836 skierował pismo do kard. Jakuba Fransoniego, prefekta Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, o następującej treści :
„Ksiądz Wincenty Pallotti przedłożył Urzędowi Nauczycielskiemu załączoną formułę upoważnienia do przyjmowania do nowego Zjednoczenia pod nazwą «Apostolstwo Katolickie, czyli Pobożne Zjednoczenie, mające na celu zachowywanie i rozkrzewianie katolickiej wiary w każdej części świata, w zależności od Najwyższej Głowy Kościoła Świętego». Niżej podpisany, zwracając uwagę, że cel tegoż Pobożnego Zjednoczenia w istocie swej pokrywa się z celem Świętej Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, uważa za swój obowiązek drogą urzędową zapytać uniżenie Waszą Eminencję o znaczenie tej formuły, chcąc wiedzieć, czy ze strony tej Świętej Kongregacji nie zachodzi jakaś przeszkoda w związku z pozwoleniem na drukowanie wspomnianego wyżej upoważnienia”. Na swoje zapytanie Buttaoni otrzymał odpowiedź pismem z dnia 21 VII 1836, że całkowite kierowanie dziełem rozkrzewiania i zachowywania wiary na terenach misyjnych zastrzeżone jest Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, ona też tylko posiada prawo wysyłania i upoważniania tam pracowników oraz wydawania im delegacji. Sekretarz Kongregacji, odpisujący Buttaoniemu w imieniu prefekta Kongregacji, tak kończy swoje pismo: „Podpisany zatem Sekretarz (…) uważa za swój obowiązek odpowiedzieć Waszej Wielebności w sprawie wzoru formularza, przedłożonego przez ks. Wincentego Pallottiego, a przez Waszą Wielebność przesłanego wymienionemu wyżej Jego E. Kardynałowi, łącznie z szanownym listem z 30 VI, że jeśli chodzi o kraje podlegające władzy Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, to na takie upoważnienie nie można zezwolić”.
Wobec takiej odpowiedzi — upoważnienia nie wydrukowano. Przytoczyliśmy tę korespondencję, spotykamy się tu bowiem z pierwszymi faktami niezrozumienia ze strony pewnych władz kościelnych zasadniczej myśli Dzieła Pallottiego.
Dominik Buttaoni był „mistrzem Pałacu Apostolskiego”, urząd ten sięga czasów św. Dominika Guzmana (†1221), założyciela Zakonu Kaznodziejskiego (Dominikanów), i papieża Honoriusza III (†1227). Gdy Kuria Papieska prowadziła tzw. „Studium Pałacowe”, mistrz kierował wydziałem teologicznym. Gdy „Studium” przestało istnieć, mistrz otrzymał stanowisko teologa papieskiego. Od czasów papieża Leona X (†1521) aż do papieża Piusa XI (r. 1925) dawał imprimatur na książki i pisma wydawane w Rzymie. Urząd ten piastowali, z małymi wyjątkami, zawsze członkowie Zakonu Kaznodziejskiego.
Civezza Pius — nie spotykamy się z nim więcej w Pismach Pallottiego. W Chinach w latach 1800—1850 było 200—250 tysięcy katolików i pracowało wśród nich około 40 misjonarzy europejskich oraz około 80 kapłanów chińskich. Za pontyfikatu papieża Grzegorza XVI było tam 12 wikariatów apostolskich.
Fransoni Jakub Filip, urodzony w r. 1775, zmarł w Rzymie w roku 1856, od roku 1834 — prefekt Kongregacji Rozkrzewiania Wiary. Mamy o nim wzmianki w kilku listach Pallottiego, był też protektorem Sióstr Apostolstwa Katolickiego, pracujących w Pobożnym Domu Miłosierdzia przy Via Borgo Sant’ Agata ai Monti. Grzegorz XV, papież w latach 1621—1623, ustanowił Kongregację Rozkrzewiania Wiary mocą konstytucji Inscrutabili z dnia 22 VI 1622.
Lambruschini Alojzy — zob. niżej nr [194], przyp. 3. Odescalchi Karol — zob. wyżej nr [9], przyp. 7.

[186] Pismo jest autografem Pallottiego. Nie ma podanej daty powstania; prawdopodobnie zostało napisane w związku z zakwestionowaniem nazwy przez cenzora papieskiego, Dominika Buttaoniego, a więc w maju lub w pierwszej połowie czerwca 1836 r. Tekst znajduje się w: Op. compl, vol. III, s. 175—178; Race. I, s. 48—50, nry 135—140.

[187] Por. Flp 2,8.

[188] Mamy tu wyraźną aluzję do Zakonu Jezuitów (Societas Jesu – Towarzystwo Jezusowe) i do Zakonu Redemptorystów (Congregatio Sanctissimi Redemptoris — Kongregacja Najświętszego Odkupiciela). Jezuici — zgromadzenie założone przez św. Ignacego Loyolę w roku 1535, zatwierdzone w roku 1540. Redemptoryści — zgromadzenie założone w roku 1732 przez św. Alfonsa Liguoriego, zatwierdzone w roku 1749.

[189] Znajdujący się w Archiwum Generalnym Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego tekst jest fotograficzną kopią oryginału. Dokument składa się z czterech stron, z których druga i trzecia są czyste. Na stronie czwartej ks. Karol Orlandi umieścił następującą uwagę: „Oświadczenie w sprawie nazwy «Apostolstwo Katolickie», dane zgodnie z myślą Jego Świątobliwości Papieża Grzegorza XVI przez Jego Eminencję Kardynała Lambruschini 17 czerwca 1836, oraz uczynione przez tegoż przyrzeczenie popierania i opieki nad Pobożnym Zjednoczeniem”. Tekst dokumentu podany jest w: Op. compl., vol. IV, s. 10—11.

[190] Jak wyglądała pieczęć — zob. niżej część 2, nr [14].

[191] Oświadczenie oraz podpis kardynała są autografem. Alojzy Lambruschini (1776-1854), członek Zgromadzenia Barnabitów (założonego w r. 1530 przez św. Antoniego Marię Zaccaria, Bartłomieja Ferrari i Jakuba Morigia). Arcybiskup Genui — 1821, kardynał — 1831, od roku 1836 sekretarz stanu, od 1846 prefekt Kongregacji Obrzędów, szczerze oddany Pallottiemu i jego Dziełu.

[192] Mamy tu tekst drukowanego zaproszenia na zebranie Rady. Bilet, jednostronnie zadrukowany, pochodzi z lat 1836—1838, najprawdopodobniej z okresu po 16 VI 1836 — zatwierdzenie nazwy przez Papieża. Tekst znajduje się w: Op. compl., vol. V, s. 404; Race. II, s. 212—213, nr 606. Podajemy tekst tego dokumentu, ponieważ świadczy on o należytej stronie organizacyjnej Dzieła.

[193] Dochowany tekst napisany jest pismem kaligraficznym przez dwie, kolejno, nieznane osoby, liczy 16 stron, nie ma zakończenia. Występują liczne poprawki, głównie zrobione przez Pallottiego. Brak daty powstania, przyjmuje się, że pochodzi z okresu lipiec—sierpień 1836. Tekst podany w: Op. compl., vol. IV, s. 142—166; Race. II, s. 8 21, nry 11—63.

[194] Por. J 10,16.

[195] Mowa o Kongregacji Rozkrzewiania Wiary — zob. wyżej nr [187], przyp. 185.

[196] Por. Łk 10,2.

[197] Por. Łk 18,1.

[198] Por. Mk 12,41-44.

[199] Brak dalszych stron rękopisu; może wskutek uszkodzenia albo wobec sprzeciwu cenzora Buttaoniego (zob. wyżej nr [187], przyp. 185) przerwano redagowanie uprzednio już zaczętych Statutów.

[8] Zob. Op. compl., vol. V, s. 138; Racc. II, s. 104, nr 277.

[9] Zob. wyżej, s. 6, przypis 1.

[1] Tekst łaciński znajduje się w: Acta Societatis Apostolatus Catholici, vol. V, 7 (1963) 353—363. (Z języka łacińskiego przetłumaczył ks. Tomasz Bielski SAC).

[1] Oświadczenie to napisał Pallotti w dniu 9 I 1835 po odprawieniu rano w piątek Mszy św. w kaplicy pod wezwaniem Regina Coeli w klasztorze Sióstr Karmelitanek Bosych w Rzymie przy Via della Lungara na Zatybrzu. Klasztor obecnie już nie istnieje, na jego miejscu znajduje się centralne więzienie rzymskie (Carceri Giudiziarie), zwane Regina Coeli. Tekst wzięty jest z fotokopii oryginału — Dziennik duchowny, t. l, s. 191—192; zob. Prop., s. 80, nr 281; Post., s. 131, nr 281.

[2] Numeracja akapitów, podana w nawiasach, pochodzi od autora opracowania.

[3] Ze względów dokumentalnych podajemy w nawiasach oryginalne brzmienie nazw używanych przez św. W. Pallottiego.

[4] Oryginał jest pismem Pallottiego, liczy 4 stronice, z których trzecia jest czysta. Prośba zapewne została doręczona w marcu 1835. Tekst w: Op. compl., vol. IV, s. l—3; Race. I, s. 10—11, nry 20—25.

[5] Por. Mt 19,19.

[6] Por. Mt 16,26.

[7] Por. 2 Kor 2,15

[8] Por. J 10,16.

[9] Na stronie czwartej dokumentu, gdzie znajduje się adres (podaliśmy adres na początku prośby), kardynał Karol Odescalchi własnoręcznie napisał słowa udzielające błogosławieństwa. Kardynał Karol Odescalchi, wikariusz generalny Rzymu, urodził się w Rzymie w 1786 roku; święcenia kapłańskie otrzymał w roku 1808, kardynałem i arcybiskupem Ferrary został mianowany w roku 1823. W roku 1826 powrócił do Rzymu, gdzie został prefektem Kongregacji do Spraw Biskupów i Zakonników; w 1833 r. zostaje biskupem Sabiny i wicekanclerzem Kościoła świętego, a w 1835 wikariuszem generalnym Rzymu. Zrzekł się purpury i zajmowanych stanowisk w roku 1838 i wstąpił do Jezuitów, gdzie oddał się pracy misyjno-kaznodziejskiej, zmarł w Modenie 17 VIII 1841 roku. Karol Odescalchi pochodził z włoskiej rodziny wywodzącej się z Comi (Lombardia), która w XVII wieku przybyła do Rzymu. Benedykt Odescalchi został papieżem pod imieniem Innocentego Xl (1676—1689). Marek Antoni Odescalchi (1624—1670) założył w roku 1650 w Rzymie przy Via Bocca della Verita przy kościele Santa Galia Hospicjum dla bezdomnych, mężczyzn, które otrzymało nazwę Hospicjum Santa Galia. W roku 1702 przy tym Hospicjum założony został Związek Duchownych, którzy podjęli się opieki duchowej nad mężczyznami tam się znajdującymi. Pallotti jako kleryk zapisał się w dniu 4 XII 1815 roku do tego Związku i przez szereg lat tam pracował, stykając się z wielu osobami, a wśród nich i z Karolem Odescalchi. Hospicjum wzięło nazwę od świętej Galii, córki patrycjusza Symmacha, żyjącej w VI wieku w Rzymie, która zostawszy w młodym wieku wdową, poświęciła się pracy charytatywnej. Na miejscu jej domu został zbudowany później kościół pod jej wezwaniem.

[10] Pismo jest autografem Pallottiego, tytuł wskazuje na rok 1835; prawdopodobnie Pallotti napisał je w związku ze złożoną u kardynała Odescalchiego prośbą o zatwierdzenie Pobożnego Zjednoczenia, a więc powstało ono przed 4 IV 1835. Oryginał ma 8 stron, z których szósta jest czysta. Tekst znajduje się w: Op. compl., vol. III, s. 139-143; Race. I, s. 5—7, nry 1—8.

[11] Por Rz, rozdz. 3.

[12] Wiersze 13-16.

[13] Wiersze 24-25.

[14] Por. Dz 20,28.

[15] Mt 22,36-39.

[16] Syr 17,12 (Wulgata).

[17] Mt 5,48.

[18] Mt 19,28.

[19] Oryginał jest autografem Pallottiego, liczy 4 strony. Pismo powstało w 1835 roku, prawdopodobnie w związku z prośbą skierowaną do kardynała Odescalchiego, a więc zostało napisane przed 4 IV 1835. Tekst znajduje się w: Op. compl., vol. III, s. 151—154; Race. I, s. 47—48, nry 128—134.

[20] Por. Rdz 1,26-27.

[21] Por. 1J 4, 16.

[22] Por. Cyprian, Epistula 59 (do papieża Korneliusza), w: M. J. Rouet de Journel, Enchiridion patristicum, Friburgi Brisg. 1956, nr 580.

[23] Por. 2 Kor 2,15.

[24] Pismo jest autografem Pallottiego, liczy 8 stron. Nie ma podanej daty powstania – treść wskazuje na rok 1835; powstało prawdopodobnie w związku ze staraniami o zatwierdzenie przez kardynała wikariusza Odescalchiego. Tekst znajduje się w: Op. compl., vol. III, s. 144-150; Race. I, s. 7-10, nry 9—19.

[25] Por. J 10,16.

[26] J 10,16.

[27] J 10,16.

[28] J 10,16.

[29] Prawdopodobnie brakuje dalszej części tekstu.

[30] Oryginał, zawierający wykaz pierwszych zapisanych członków, jest luźną kartką, zapisaną tylko z jednej strony. Pochodzi sprzed 10 IV 1835. Spis podają: Op. compl.,vol. V, s. 3—5; Race. II, s. 7, nr 8.

[31] Autograf Pallottiego.

[32] Autograf Pallottiego.

[33] Autograf Pallottiego. Bernard Fazzini — ksiądz świecki, wpierw proboszcz kościoła Santa Cecilia in Trastevere, od roku 1825 aż do swej śmierci (25 XII 1837) proboszcz Hospicjum Apostolskiego i kościoła San Michele a Ripa na Zatybrzu. Był spowiednikiem Pallottiego od roku 1807 aż do swej śmierci, wywarł wielki wpływ na duchowy rozwój swego penitenta. Hospicjum Apostolskie założył w roku 1585 papież Sykstus V i przeznaczył dla sierot oraz inwalidów obojga płci. W roku 1842 mieściło 530 osób. Posiadało warsztaty przędzalnicze, tkackie oraz innych rzemiosł. Parafię przy kościele utworzył w roku 1824 papież Leon XII, poprzednio Hospicjum należało do parafii Santa Cecilia in Trastevere.

[34] Autograf Pallottiego.

[35] Autograf Allemanda. Ks. Jan Allemand (1799—1835) wykładał Pismo święte w Seminarium Rzymskim, był konsultorem w Kongregacji Indeksu i uchodził za wybitnego znawcę zagadnień biblijnych. Pallotti opublikował drukiem w Annali Ecclesiastici (z. 3, IX—X 1835) wspomnienie poświęcone Janowi Allemand — tekst zob. Mem. biogr., s. 5—6. Marianna, rodzona siostra Jana, była czynną członkinią Pobożnego Zjednoczenia Apostolstwa Katolickiego.

[36] Autograf Salvatiego. Jakub Salvati (1779—1858), dość zamożny kupiec (handel mydłem), ojciec ośmiorga dzieci, zapoznał się z Pallottim w roku 1834, mieszkał na Via del Boschetto, był jednym z głównych współpracowników Pallottiego.

[37] Autograf Vallego. Józef Valle, rodem z Sardynii, w roku 1831 wybrał się z Elżbietą Sanną jako pielgrzym do Ziemi Świętej. Wskutek zaistniałych trudności zatrzymał się w Rzymie, gdzie otrzymał stanowisko kapelana w szpitalu Santo Spirito in Sassia.

[38] Autograf Alkusciego. Tomasz Alkusci (Alkuschi) — Tomasz z Alkosch. Urodził się w miejscowości Alkosch, znajdującej się w archidiecezji Mossul na terenie Iraku, w latach 1780—1785. W latach 1801—1804 przybywa do Rzymu, by pracować nad przygotowaniem ksiąg liturgicznych obrządku chaldejskiego. W roku 1804 składa w Kongregacji Rozkrzewiania Wiary memoriał o stanie Kościoła chaldejskiego. W roku 1819/20 jest alumnem Kolegium tejże Kongregacji; w roku 1822 podejmuje tam wykłady języków wschodnich i w czasie tej pracy zapoznaje się z Pallottim. W roku 1833 bierze razem z Pallottim udział w pierwszej akcji wspierającej Kościół chaldejski. Po śmierci żony, gdy córka wstąpiła do zakonu Sióstr Urszulanek, w dniu 4 IV 1840 wprowadził się do mieszkania przy kościele Santo Spirito, gdzie razem z Pallottim mieszkał aż do swojej śmierci w dniu 22 XII 1843.

[39] Autograf Zogheba, data „10 kwietnia” dopisana jest przez Pallottiego. Józef Zogheb, opat klasztoru należącego do Zakonu Bazylianów Melchitów z Aleppo, był jednocześnie wikariuszem generalnym tegoż Zakonu. Kościół Santa Maria in Carinis, dziś już nie istniejący, znajdował się przy Via del Colosseo. Pierwsze zebranie członków Zjednoczenia odbyło się właśnie w pomieszczeniach tego klasztoru w dniu 14 VII 1835.

[40] Autograf Ricciego. Ricci współpracował z Pallottim głównie na terenie szkół wieczorowych dla młodzieży rzemieślniczej. Via della Maschera d’Oro znajduje się przy większej ulicy — Via dei Coronati.

[41] Autograf Baldocelliego. Nie spotykamy się już więcej w Pismach Pallottiego z Baldocellim. Kościół San Salvatore in Campo został zbudowany w roku 1639 przy placu o tej samej nazwie w okręgu Regola.

[42] Brakuje reszty danych — może Raffael Melia?

[43] Autograf Menghiego. Nie mamy więcej o nim wzmianek w Pismach Pallottiego.

[44] Autograf Rezzapo. Nie spotykamy się już więcej z tym nazwiskiem w Pismach Pallottiego.

[45] Autograf Mottury. Mottura był nauczycielem podstawowej szkoły (maestro regionario), mieszkał przy Via della Pedacchia, zniesionej podczas budowy pomnika Wiktora Emanuela U (1885—1911). Mottura w pewnym okresie zbierał pieniądze na budowę lokalu dla Pobożnego Zjednoczenia (zob. Op. compl., vol. V, s. 22; Race. II, s. 25, nr 129). W Rzymie w roku 1835 istniało 55 szkół tego rodzaju.

[46] Autograf Deaky’ego; nie mamy więcej wzmianek o nim w Pismach Pallottiego.

[47] Autograf Telliera; nie spotykamy się więcej z nim w Pismach Pallottiego.

[48] Autograf Feliciego. Kościół SS. Piętro e Marcellino leży przy Via Merulana, która biegnie od Bazyliki Santa Maria Maggiore do Bazyliki San Giovanni in Laterano. Kościół pochodzi z IV wieku, przebudowywany w wiekach VIII, XIII i XVIII. Z nazwiskiem Felici nie spotykamy się już więcej w Pismach Pallottiego.

[49] Dochowany tekst napisany jest pismem kaligraficznym, nieznaną ręką. Odezwa liczy 12 stron, w tym strony 10—12 są czyste. Tekst znajduje się w: Op. compl., vol. IV, s. 119—141; Race. I, s. 11—20, nry 27—53. Pismo pochodzi z maja 1835 roku, zawiera wiele poprawek poczynionych ręką Pallottiego.

[50] Por. De ecclesiastica hierarchia, w: Patrologia latina, t. 122, s. 1035—1070; wyd. J. P. Migne, Paris. Dionizy Areopagita, ateńczyk, członek Areopagu, nawrócony przez św. Pawia w Atenach (zob. Dz 17,34), pierwszy biskup ateński. Dziełko De ecclesiastica hierarchia jednak nie pochodzi od niego. Autorem dziełka jest pisarz żyjący w V—VI wieku i starający się uchodzić za Dionizego Areopagitę, wskutek tego nazywany jest Pseudo-Dionizym Areopagitą.

[51] Homilia XII in Ezechielem Prophetam (lib. I), w: Patrologia latina, t. 76, s. 932; wyd. J. P. Migne, Paris. Grzegorz l Wielki, papież, doktor Kościoła, urodzony około 540, zmarł 604, był papieżem w latach 590—604.

[52] Homilia III in cap. I, Gen., w: Patrologia graeca, t. 53; wyd. J. P. Migne, Paris. Jan Chryzostom, czyli Złotousty, biskup Konstantynopola, urodź. ok. 305, zmarł 407.

[53] Por. J 10,15.

[54] Por. Expositio in Evangelium B. Joannis Ev., cap. X, lect. IVb. Święty Tomasz z Akwinu, dominikanin, doktor Kościoła, urodzony 1225, zmarł 7 III 1274.

[55] Por. Łk 12,50.

[56] Por. J 19,28.

[57] Por. Commentarium in ISententiarum, dist. 48, dub. 4. Święty Bonawentuia, franciszkanin, kardynał, doktor Kościoła, urodzony 1221. zmarł 1274.

[58] Por. B. Simon a-Cassia (f1348), De gestis Domini Salvatoris in quattuor Evangelistas, lib. H, cap. 28.

[59] Arnold z Bonneval († ok. 1154); por. De laudibus B. Mariae, w: Patrologia latina, t. 189, s. 1727—1731; De septem verbis Domini in cruce, tamże, t. 189, s. 1694.

[60] Tekst z Wulgaty.

[61] Tekst z Wulgaty.

[62] Por. Mt 25,45.

[63] Por. Mt 25,34-35.

[64] Tekst z Wulgaty.

[65] Tekst z Wulgaty.

[66] Nie udało się ustalić, skąd pochodzi cytat; prawdopodobnie jest to wyrażenie prawnicze.

[67] Por. Dz 7,54—8,1.

[68] Por. Rz 16,3-24.

[69] Por. Pwt 9,25-29.

[70] Kościołem tym był kościół Spirito San to dei Napoletani na Via Giulia (kościół Świętego Ducha Neapolitańczyków). Kościół zbudowany w XVI wieku był narodowym kościołem obywateli państwa neapolitańskiego, których spora liczba znajdowała się w Rzymie, i jako taki pozostawał pod opieką rządu neapolitańskiego. Kiedy w październiku 1834 roku ustąpił ze stanowiska rektora tego kościoła ks. Alojzy Ottavi, rząd neapolitański polecił ówczesnemu przełożonemu kościoła, prałatowi Franciszkowi La Grua, aby postarał się o nowego rektora. Polecono mu Pallottiego, który ulegając usilnym prośbom, w grudniu 1834 roku objął stanowisko rektora tegoż kościoła. Przy kościele mieszkało wówczas 4-5 księży neapolitańskich oraz jeden kleryk. Za pełnienie obowiązków rektorskich należało się Pallottiemu mieszkanie, stypendia mszalne oraz 5 skudów miesięcznie (l skud = ok. 1800 lirów współczesnych). Do śmierci swego ojca Pallotti mieszkał w swoim domu rodzinnym, a pod koniec września 1837 przeniósł się do mieszkania rektorskiego. Pallotti prawdopodobnie nie pobierał 5 skudów przysługujących mu miesięcznie (brak tej sumy w rachunkach kościoła). Franciszek La .Grua Valdina y Talamanca (1800—1853) był synem hiszpańskiego posła w Sztokholmie (Szwecja), w roku 1823 przyjął święcenia niższe, aby móc otrzymać godność monsignore (prałata), w r. 1840 otrzymał dopiero święcenia subdiakonatu, a diakonat i prezbiterat w roku 1847. La Grua był przedstawicielem kolonu Neapolitańczyków w Rzymie i z tego względu miał tytuł primiceriusza (primicerio — pierwszy na liście).

[71] Oryginał, pisany ręką Pallottiego, ma 4 strony, pochodzi sprzed 29 maja 1835. Tekst w: Op. compl., yol. IV, s. 4—7; Lett., nr 341, s. 87—89.

[72] Adres znajduje się na stronie czwartej.

[73] Por. Mt 16,26.

[74] Por. Mt 19,19.

[75] Por. 2 Kor 2,15.

[76] Por. Łk 6,38.

[77] Por. J 10,16.

[78] Por. wyżej nr [9].

[79] Antoni Piatti zetknął się z Pallottim w Rekolekcyjnym Domu Piattich na Janikulum. Dom ten założył A. Piatti jako dom rekolekcyjny dla szlachty, urzędników, oficerów i pracowników administracji państwowej. Piatti zaprosił do pracy Pallottiego w roku 1819 lub 1820. Przez wiele lat Pallotti spełniał tam obowiązki mistrza rekolekcji. A. Piatti zmarł 19 lutego 1841 roku jako tytularny patriarcha Antiochii. Trabisonda (Trapesund) miasto tureckie na południowym brzegu Morza Czarnego, w latach 1204—1462 stolica państwa króla Kommena. Arcybiskupstwo łacińskie po zdobyciu miasta przez Turków zostało arcybiskupstwem tytularnym.

[80] Oryginał prośby, pisanej przez Pallottiego, ma 4 strony, z których druga i trzecia są czyste. Prośba została napisana przed 11 lipca 1835. Tekst podany jest w: Op. compl., vol. IV, s. 8—9; Race. I, s. 20—21, nry 52—53. Papież Grzegorz XVI — w świecie Bartłomiej Albert CappeUari, urodzony 18 IX 1765, zm. l VI 1846. W roku 1783 wstąpił do Kamedułów, przybierając imię zakonne Fra Mauro. W zakonie pełnił różne stanowiska, przed konsekracją na. biskupa był generałem zakonu. W roku 1826 mianowany został kardynałem i prefektem Kongregacji Rozkrzewiania Wiary. Wybrany na papieża w roku 1831.

[81] Adres znajduje się na stronie czwartej.

[82] Por. J 10,16.

[83] Por. wyżej nr [9].

[84] Por. wyżej nr [68].

[85] Por. J 10,16.

[86] Tekst błogosławieństwa napisany jest ręką Odescalchiego i znajduje się tuż pod adresem papieża. Odescalchi — zob. wyżej, nr [9], przyp. 9.

[87] Oryginał napisany jest pismem kaligraficznym przez ks. Dominika Santucciego, ma 4 strony, z których druga i trzecia są czyste. Tekst w: Op. compl., vol. V, s. 6—7; Race. II, s. 8, nry 9—10. Zebranie odbyło się w klasztorze OO. Bazylianów przy kościele S. Maria in Carinis, gdzie mieszkał członek Zjednoczenia Józef Zogheb — zob. wyżej nr [38], przyp. 10.

[88] Martorelli znajduje się jeszcze na liście osób, którym powierzono zbiórkę ofiar na zakup lokalu dla Zjednoczenia. Zob. niżej nr [315] 4, przyp. 220. Martorelli mieszkał na Via dei Serpenti, pod nr 24. Ulica ta istnieje aktualnie, boczna do Via Nazionale.

[89] Pallotta — tak popularnie nazywano Pallottiego.

[90] Allemand — zob. wyżej nr [38], przyp. 35.

[91] Santucci przez wiele lat pełnił funkcje sekretarza Pobożnego Zjednoczenia. Pallotti zetknął się z nim bliżej prawdopodobnie podczas swej pracy w Seminarium Rzymskim i w Kolegium Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, gdzie Santucci był wykładowcą. Santucci był później rektorem Kolegium Capranicum, zmarł w roku 1851, mając 49 lat. Wielokrotnie jest wymieniany w Pismach Pallottiego.

[92] Alkusci — zob. wyżej nr [38], przyp. 38.

[93] Venuti — człowiek świecki, współpracujący z Pallottim na polu charytatywnym. Wspomniany jest kilkakrotnie w Pismach Pallottiego.

[94] Salvati — zob. wyżej nr [38], przyp. 36.

[95] Chodzi o tekst „Wezwania”, które podane jest wyżej — Pismo nr 7; do druku nie doszło.

[96] Książeczka wpisowa ukazała się drukiem na początku 1837 roku — tekst zob. niżej — Pismo nr 29. Pagella — karta, na której podane są stopnie otrzymane przez ucznia w szkole i na egzaminach. W naszym wypadku chodzi o pismo podające zasadnicze dane o Pobożnym Zjednoczeniu.

[97] Prawdopodobnie podręcznik ten ukazał się w roku 1838 — tekst zob. niżej —Pismo nr 37.

[98] Na temat pieczęci zob. J. Hettenkofer, HistoriaPiae Societatis Missionum, Romae 1935, tablica 7, oraz niżej, część 2, nr [14].

[99] Akapit ten jest autografem Pallottiego.

[100] Pismo jest autografem Pallottiego, liczy 30 stron, zawiera wiele poprawek zrobionych również ręką Pallottiego. Nie mamy podanego czasu powstania, lecz można przyjąć, że powstało po 14 lipca 1835 roku. Znajduje się w: Op. compl., vol. IV, s. 167—217. Oprócz oryginalnego tekstu przechowała się jego kopia, kaligraficznie przepisana, mało różniąca się od oryginału. Tekst jej znajduje się w: Op. compl., vol. IV, s. 218—252; Race. II, s. 24-45, nry 71—112.

[101] Por. J 10,16.

[102] Por. 2 Kor 1,3.

[103] Por. J 10,16.

[104] Por. Antyfonę „Witaj, Królowo” (Salve, Regina), odmawiają w Oficjum Brewiarzowym w tzw. okresie liturgicznym „w ciągu roku”.

[105] Por. l Kor 13,1-3.

[106] Por. J 14,27.

[107] Por. Mt 19,19.

[108] Por. Rdz 1,26; l J 4,16.

[109] Por. Flp 2,8; J 3,16.

[110] Por. Mt 19,16-30.

[111] Por. Jk 1,5.

[112] Por. 2 Kor 2,15.

[113] Por. J 10,16.

[114] Por. Iz 55,8.

[115] Chodziło o wydanie drukiem w języku arabskim dziełka św. Alfonsa Liguoriego: Prawdy wieczne, dla katolików nawróconych z nestorianizmu. Zamierzano wydać 10 rys. egzemplarzy tej książeczki. Koszt druku wynosił 400 skudów (l skud = ok. 1800 lirów obecnych), zebrano na ten cel 550 skudów. Aby nie zostać posądzonym o marnotrawienie zebranych pieniędzy, postanowiono założyć w sposób formalny Pobożne Zjednoczenie, które by się zajęło realizacją podjętego dzieła. Do wydania jednak w tym czasie dziełka Liguoriego nie doszło, gdyż radykalnie zmieniła się sytuacja w Kościele Chaldejskim w Persji, dokąd książeczki miano wysłać, by tam służyły za podręczniki do nauki religii w szkołach parafialnych. Prawdy wieczne były potem wielokrotnie wydawane przez Pallottiego.

[116] Por. l Kor 1,27.

[117] Por. Jk 1,17.

[118] Por. wyżej nr [9].

[119] Por. wyżej nr [68].

[120] Por. J 10,16.

[121] Por. wyżej nr [71].

[122] Por. Mt 19,26.

[123] Por. J 10,16.

[124] Por. Iz 55,8.

[125] Por. 2 Kor rozdz. 11.

[126] Por. Łk 10,2.

[127] Por. Jk 1,17.

[128] Por. Flp 2,8.

[129] Por. Prz 15,11.

[130] Por. Łk 10,2.

[131] Por. 2 Kor 1,3.

[132] Por. J 4,23.

[133] Por. J 10,16.

[134] Por. Hbr 11,6.

[135] Por. Dz 10,42.

[136] Por. Hbr 1,3.

[137] Por. J 10,16.

[138] Por. J 10,16.

[139] Tytuł ten pochodzi od ks. Karola Orlandiego, członka Zjednoczenia i współpracownika Pallottiego.

[140] Oryginał liczy 46 stron, w tym dwie okładki oraz dwie strony są czyste, napisany jest pismem kaligraficznym, nieznaną ręką. Nie ma żadnych poprawek. Brak podanej dary powstania — ogólnie przyjmuje się, że pochodzi z okresu lipiec—grudzień 1835. Dziełko to nie zostało jednak wydrukowane, krążyło natomiast w odpisach wśród osób zainteresowanych, posiada nowe ujęcia, których nie ma w Piśmie podanym wyżej pod nr [11]. Tekst znajduje się w: Op. compl., vol. IV, s. 300—339; Race. I, s. 21—40, nry 54—109

[141] Por. l Kor 13,4nn.

[142] Por. J 10,16.

[143] Por. J 10,16.

[144] Por. Rdz 1,26.

[145] Wulgata.

[146] Wulgata.

[147] Por. Ba 3,38.

[148] Por. J 10,16.

[149] Por. Mt 22,37.

[150] Por. Mt 7,7.

[151] Por. J 10,16.

[152] Por. Iz 55,8.

[153] Por. l J 4,16.

[154] Por. Jk 1,27.

[155] Por. Łk 10,2.

[156] Por. Łk 1,79.

[157] Por. l Tm 2,4.

[158] Por. l J 4,9.

[159] Por. Ap 5,9.

[160] Por. l Kor 10,13; 2 Tes 3,3.

[161] Por. 2 Kor 1,3.

[162] Por. Łk 10,2.

[163] Prawdopodobnie mowa o modlitwie, której tekst podany jest niżej: nry [361]—[362].

[164] Por. 2 Kor 1,3.

[165] Por. Jl 2,47.

[166] Por. Flp 1,6.

[167] Zapewne aluzja do Statutów, zob. niżej nry [196nn],

[168] Por. J 13,35.

[169] Por. l Kor 13,5.

[170] Por. J 15,12.

[171] Por. 2 Kor 4,4; Hbr 1,3.

[172] Por. Rz 8,32.

[173] Por. Łk 15,7.

[174] Por. Rdz 15,1.

[175] Mowa o św. Janie Apostole — por. J 21,20.

[176] List do biskupa Bonanni przechował się w całości; tekst podany jest w: Lett., s. 93—94, nr 369. Przytoczyliśmy wyjątek odnoszący się do Pobożnego Zjednoczenia Apostolstwa Katolickiego, również świadczy on o tym, że Pallotti starał się rozwinąć swe Dzieło w diecezji, z której pochodził jego ojciec i gdzie mieszkała nadal jego rodzina. W pominiętych miejscach listu Pallotti powiadamia biskupa, że nie będzie mógł się podjąć przeprowadzenia rekolekcji, o co prosił biskup, oraz interesuje się swoim krewnym, Dionizym Pallottim, który znajduje się w Seminarium Duchownym w Norcii i wnet ma otrzymać święcenia kapłańskie. Dionizy (dalszy kuzyn) po otrzymaniu święceń został proboszczem w miasteczku Cascia, obok miejscowości San Giorgio, skąd pochodził Piotr Paweł, ojciec Wincentego. Pallotti zapoznał się z Bonannim w Rzymie. Przechował się szereg listów pisanych przez Pallottiego do biskupa Bonanniego z okresu lat 1821 —1842. Norcia, starożytne miasto we Włoszech (Perugia), diecezja powstała w V wieku.

[177] Piotr Paweł — ojciec Wincentego, urodził się 17 III 1755, zmarł 15 IX 1837, w roku 1770 przeprowadził się do Rzymu z miejscowości San Giorgio (koło Cascia). W Rzymie ożenił się w roku 1790 z Marią Magdaleną De Rossi (1765—1827). Wincenty miał pięciu braci: Wawrzyniec (1791—1792), Salwator (1792—1832), Alojzy (1799—1849), Jan (1803, zmarł po r. 1857), Franciszek (1807— 1822). W chwili pisania tego listu żyli tylko Alojzy i Jan.

[178] Zob. wyżej nr [71].

[179] Tekst w: Race. II, s. 22 — 23, nry 68 — 70. Tekst pochodzi z maja 1836 roku.

[180] Por. 2 Kor 5,14.

[181] Por. Łk 10,2.

[182] Por. Jl 12,17.

[183] Na temat herbu oraz pieczęci zob. niżej część 2, nry [10] — [11], [14].

[184] Kościół Spirito Santo — zob. wyżej nr [62], przyp. 70.

[185] Wzór tego upoważnienia przedłożono do druku i przedstawiono kardynałowi wikariuszowi K. Odescalchiemu i dominikaninowi Dominikowi Buttaoniemu, mistrzowi Pałacu Apostolskiego. Ponieważ temu ostatniemu nasunęły się w związku z tym pewne wątpliwości, Pallotti na przedłożonym sobie arkuszu zamiast stów: „Pobożne Zjednoczenie Apostolstwa Katolickiego, założone pod opieką Najświętszej Maryi, Królowej Apostołów” — za radą kardynała A. Lambruschiniego — wstawił słowa: „Pod opieką Najświętszej Maryi, Królowej Apostołów, Apostolstwo Katolickie, czyli Pobożne Zjednoczenie, mające na celu zachowywanie i rozkrzewianie katolickiej wiary już to przez sprawowanie apostolskiej posługi, już to przez inne dzieła miłości, w bezwzględnej zależności od Najwyższej Głowy Kościoła Świętego”. W tekście zaś przedłożonym kardynałowi wikariuszowi, w miejscu wolnym, po słowach: „Pobożne Zjednoczenie wyznaczyło”, Pallotti napisał: „Przewielebnego o. Piusa Civezza z Genuy, franciszkanina-obserwanta, misjonarza apostolskiego w cesarstwie chińskim, aby bezinteresownie przyjmował wiernych do Pobożnego Zjednoczenia”.
Kardynał Odescalchi udzielił zatwierdzenia pisząc na odwrotnej stronie arkusza: „9 maja 1836. Pozwalamy drukować. C. Card. Vicario”. Buttaoni natomiast, mając dalej wątpliwości, w dniu 30 VI 1836 skierował pismo do kard. Jakuba Fransoniego, prefekta Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, o następującej treści :
„Ksiądz Wincenty Pallotti przedłożył Urzędowi Nauczycielskiemu załączoną formułę upoważnienia do przyjmowania do nowego Zjednoczenia pod nazwą «Apostolstwo Katolickie, czyli Pobożne Zjednoczenie, mające na celu zachowywanie i rozkrzewianie katolickiej wiary w każdej części świata, w zależności od Najwyższej Głowy Kościoła Świętego». Niżej podpisany, zwracając uwagę, że cel tegoż Pobożnego Zjednoczenia w istocie swej pokrywa się z celem Świętej Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, uważa za swój obowiązek drogą urzędową zapytać uniżenie Waszą Eminencję o znaczenie tej formuły, chcąc wiedzieć, czy ze strony tej Świętej Kongregacji nie zachodzi jakaś przeszkoda w związku z pozwoleniem na drukowanie wspomnianego wyżej upoważnienia”. Na swoje zapytanie Buttaoni otrzymał odpowiedź pismem z dnia 21 VII 1836, że całkowite kierowanie dziełem rozkrzewiania i zachowywania wiary na terenach misyjnych zastrzeżone jest Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, ona też tylko posiada prawo wysyłania i upoważniania tam pracowników oraz wydawania im delegacji. Sekretarz Kongregacji, odpisujący Buttaoniemu w imieniu prefekta Kongregacji, tak kończy swoje pismo: „Podpisany zatem Sekretarz (…) uważa za swój obowiązek odpowiedzieć Waszej Wielebności w sprawie wzoru formularza, przedłożonego przez ks. Wincentego Pallottiego, a przez Waszą Wielebność przesłanego wymienionemu wyżej Jego E. Kardynałowi, łącznie z szanownym listem z 30 VI, że jeśli chodzi o kraje podlegające władzy Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, to na takie upoważnienie nie można zezwolić”.
Wobec takiej odpowiedzi — upoważnienia nie wydrukowano. Przytoczyliśmy tę korespondencję, spotykamy się tu bowiem z pierwszymi faktami niezrozumienia ze strony pewnych władz kościelnych zasadniczej myśli Dzieła Pallottiego.
Dominik Buttaoni był „mistrzem Pałacu Apostolskiego”, urząd ten sięga czasów św. Dominika Guzmana (†1221), założyciela Zakonu Kaznodziejskiego (Dominikanów), i papieża Honoriusza III (†1227). Gdy Kuria Papieska prowadziła tzw. „Studium Pałacowe”, mistrz kierował wydziałem teologicznym. Gdy „Studium” przestało istnieć, mistrz otrzymał stanowisko teologa papieskiego. Od czasów papieża Leona X (†1521) aż do papieża Piusa XI (r. 1925) dawał imprimatur na książki i pisma wydawane w Rzymie. Urząd ten piastowali, z małymi wyjątkami, zawsze członkowie Zakonu Kaznodziejskiego.
Civezza Pius — nie spotykamy się z nim więcej w Pismach Pallottiego. W Chinach w latach 1800—1850 było 200—250 tysięcy katolików i pracowało wśród nich około 40 misjonarzy europejskich oraz około 80 kapłanów chińskich. Za pontyfikatu papieża Grzegorza XVI było tam 12 wikariatów apostolskich.
Fransoni Jakub Filip, urodzony w r. 1775, zmarł w Rzymie w roku 1856, od roku 1834 — prefekt Kongregacji Rozkrzewiania Wiary. Mamy o nim wzmianki w kilku listach Pallottiego, był też protektorem Sióstr Apostolstwa Katolickiego, pracujących w Pobożnym Domu Miłosierdzia przy Via Borgo Sant’ Agata ai Monti. Grzegorz XV, papież w latach 1621—1623, ustanowił Kongregację Rozkrzewiania Wiary mocą konstytucji Inscrutabili z dnia 22 VI 1622.
Lambruschini Alojzy — zob. niżej nr [194], przyp. 3. Odescalchi Karol — zob. wyżej nr [9], przyp. 7.

[186] Pismo jest autografem Pallottiego. Nie ma podanej daty powstania; prawdopodobnie zostało napisane w związku z zakwestionowaniem nazwy przez cenzora papieskiego, Dominika Buttaoniego, a więc w maju lub w pierwszej połowie czerwca 1836 r. Tekst znajduje się w: Op. compl, vol. III, s. 175—178; Race. I, s. 48—50, nry 135—140.

[187] Por. Flp 2,8.

[188] Mamy tu wyraźną aluzję do Zakonu Jezuitów (Societas Jesu – Towarzystwo Jezusowe) i do Zakonu Redemptorystów (Congregatio Sanctissimi Redemptoris — Kongregacja Najświętszego Odkupiciela). Jezuici — zgromadzenie założone przez św. Ignacego Loyolę w roku 1535, zatwierdzone w roku 1540. Redemptoryści — zgromadzenie założone w roku 1732 przez św. Alfonsa Liguoriego, zatwierdzone w roku 1749.

[189] Znajdujący się w Archiwum Generalnym Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego tekst jest fotograficzną kopią oryginału. Dokument składa się z czterech stron, z których druga i trzecia są czyste. Na stronie czwartej ks. Karol Orlandi umieścił następującą uwagę: „Oświadczenie w sprawie nazwy «Apostolstwo Katolickie», dane zgodnie z myślą Jego Świątobliwości Papieża Grzegorza XVI przez Jego Eminencję Kardynała Lambruschini 17 czerwca 1836, oraz uczynione przez tegoż przyrzeczenie popierania i opieki nad Pobożnym Zjednoczeniem”. Tekst dokumentu podany jest w: Op. compl., vol. IV, s. 10—11.

[190] Jak wyglądała pieczęć — zob. niżej część 2, nr [14].

[191] Oświadczenie oraz podpis kardynała są autografem. Alojzy Lambruschini (1776-1854), członek Zgromadzenia Barnabitów (założonego w r. 1530 przez św. Antoniego Marię Zaccaria, Bartłomieja Ferrari i Jakuba Morigia). Arcybiskup Genui — 1821, kardynał — 1831, od roku 1836 sekretarz stanu, od 1846 prefekt Kongregacji Obrzędów, szczerze oddany Pallottiemu i jego Dziełu.

[192] Mamy tu tekst drukowanego zaproszenia na zebranie Rady. Bilet, jednostronnie zadrukowany, pochodzi z lat 1836—1838, najprawdopodobniej z okresu po 16 VI 1836 — zatwierdzenie nazwy przez Papieża. Tekst znajduje się w: Op. compl., vol. V, s. 404; Race. II, s. 212—213, nr 606. Podajemy tekst tego dokumentu, ponieważ świadczy on o należytej stronie organizacyjnej Dzieła.

[193] Dochowany tekst napisany jest pismem kaligraficznym przez dwie, kolejno, nieznane osoby, liczy 16 stron, nie ma zakończenia. Występują liczne poprawki, głównie zrobione przez Pallottiego. Brak daty powstania, przyjmuje się, że pochodzi z okresu lipiec—sierpień 1836. Tekst podany w: Op. compl., vol. IV, s. 142—166; Race. II, s. 8 21, nry 11—63.

[194] Por. J 10,16.

[195] Mowa o Kongregacji Rozkrzewiania Wiary — zob. wyżej nr [187], przyp. 185.

[196] Por. Łk 10,2.

[197] Por. Łk 18,1.

[198] Por. Mk 12,41-44.

[199] Brak dalszych stron rękopisu; może wskutek uszkodzenia albo wobec sprzeciwu cenzora Buttaoniego (zob. wyżej nr [187], przyp. 185) przerwano redagowanie uprzednio już zaczętych Statutów.