Strona 554
Tom III
Rozdz. 3. Środki służące do zdobywania cnoty męstwa: 1) Kołatać o nie do Boga: Wzywaj Mnie w dniu utrapienia — ”wyrwę cię, a ty Mi cześć oddasz [por. Ps 49, 15]; 2) przewidywać rzeczy przykre i trudne oraz obejmować je [sercem] już z odległości; 3) przyzwyczajać się do przyjmowania bez lęku małych przykrości, jakie przytrafiają się w ciągu dnia; 4) rozważać często męstwo, z jakim Jezus Chrystus szedł na spotkanie męki i śmierci; 5) żywić gorącą miłość do Boga. |359d] Artykuł 4. Umiarkowanie[1043].
Rozdz. 1. Co to jest kardynalna cnota umiarkowania? Jak określa ją św. Tomasz (2. 2. q. 142, s. 3. 4. 5)[1044] , zgodnie ze św. Augustynem (Lib. de morib. Eccl. c. 19), Temperantia est affectio coercens et cohibens appetitum ab his quae turpiter appetuntur = Umiarkowanie jest tym szlachetnym czynnikiem duchowym, który odciąga zmysłowy popęd do tego, czego się pożąda na sposób zwierzęcy (czym na pewno są uciechy wynikające z nadmiernego jedzenia i picia), i od każdego nieczystego czy niedozwolonego dogadzania sobie.
Rozdz. 2. Piękno umiarkowania, a brzydota wad przeciwnych. Rozdz. 3. Wyjaśnienie tego, na czym polega ów umiar, który przyjemnościom nadaje sens umiarkowania.
[359e] Artykuł 5. Cnota religijności [czci Bożej].
Rozdz. 1. Co to jest cnota religijności i jak wielka jest jej wzniosłość. „Religijność zmierza do oddawania czci jedynemu Bogu z tego osobnego względu, że Bóg jest zasadą stworzenia wszechrzeczy i kierowania nimi” (2. 2. 585. q. 81. a 1)[1045]. Jest jedną z cnót moralnych, ale wyższą od pozostałych[1046]. „Religijność bardziej od innych cnót moralnych zbliża do Boga, albowiem skłania do pełnienia tego, co bezpośrednio odnosi się do czci Bożej; z tego względu góruje nad pozostałymi Cnotami moralnymi” (2. 2. q. 81. a. 6).
Rozdz. 2. Przedstawić w ogólności, na czym polegają akty czci Bożej, przez które pełni się cnotę religijności, oraz jakie są rodzaje tego kultu.
[1043] O tej cnocie pisze Święty w swym świadectwie o M.-L. Maurizi, a zwłaszcza obszernie o K. Del Bufalo. (Memor. Biogr., s. 28 i 92—97).
[1044] Ma być II-II, 141 (nie 142). O św. Augustynie mówi św. Tomasz tamże, w art. 4 i w Respondeo (ad 1-mum).
[1045] Ma być II-II, q. 81 a. 3 (nie art. 1) — I o tej cnocie pełno jest w opracowaniach o życiu wspominanych Sług Bożych.
[1046] Religio praeeminet inter alias virtutes morales (tamże, s. 6). Jak dalece jest to prawdą, świadczy fakt, że odchodzi się dziś od wiązania cnoty religijności z kardynalną cnotą sprawiedliwości. W ogóle problem umieszczenia tej cnoty w ramach systemu cnót nie doczekał się dotąd zadowalającego rozwiązania. Nie brak autorów, którzy jako piątą zaliczają ją do kardynalnych, czy jako czwartą do Boskich, co wyraźnie odrzucał św. Tomasz, w m. przyt., art. 5.