Strona 07

śluby publiczne. Pallotti po podjęciu decyzji w sprawie formalnego ukształtowania nowego Instytutu w postaci „Kongregacji” wahał się przez pewien czas, czy mają w nim obowiązywać śluby na podobieństwo innych zgromadzeń zakonnych. Po długich rozważaniach i modłach zanoszonych do Boga w odosobnieniu franciszkańskiego konwentu w Rzymie w roku 1846, wezwawszy do siebie współtowarzyszy oznajmił im stanowczo, że w Stowarzyszeniu nie będzie ślubów i że węzły prawne członków ze Stowarzyszeniem będą miały charakter religijnego kontraktu. Dla samego jednak Instytutu zatrzymał nazwę „Stowarzyszenie (Congregazione) Księży i Braci” — przy czym wyraz „Braci” w późniejszych dokumentach nieraz opuszczał, ponieważ pojmował Instytut jako klerycki. Wyraz bowiem „Kongregacja” nie tylko podkreślał wspólnotowość Stowarzyszenia, ale mógł ułatwić uzyskanie uznania ze strony władz kościelnych.

Rekapitulując ten wywód stwierdzamy, że Fundacja z roku 1835 odnosiła się w zasadzie do Zjednoczenia, w Zjednoczeniu zaś do tego, co zostało później przemianowane w osobną „Kongregację”, stanowiącą nadal część wewnętrzną i rozpędową Zjednoczenia. U znawców przedmiotu jest dziś powszechnie przyjęte przekonanie, że do lat czterdziestych ubiegłego wieku Pallotti nie miał zamiaru zakładania nowego Instytutu typu zakonnego. W początkach jednak tych lat, rozważając znaki czasów, zmuszony też poniekąd zewnętrznymi okolicznościami w Kościele, zmienił poprzednie stanowisko i część wewnętrzną Zjednoczenia przekształcił w odrębny twór prawny nazwany „Kongregacją” [5].

[5] Rozwój idei o wewnętrznej części (corpo centrale) Zjednoczenia wykazuje w świetle pozostałych po Założycielu Pism, że Święty nie zamierzał od początku (tj. od roku 1835) zakładać „Kongregacji”. Oto dokumenty z lat trzydziestych, dotyczące „wewnętrznej części” Zjednoczenia: W Piśmie Pallottiego pochodzącym z końca 1835 roku jest mowa o kapłanach, ale jedynie jako „zjednoczonych doskonałą miłością”, a oddanych szczególnie sprawom kolegiów misyjnych; o ośrodkowym organie nie ma jeszcze wzmianki (Wyb. I 77). W najwcześniejszych Statutach Zjednoczenia mówi się już o takim organie centralnym, ale nie w sensie odrębnego Instytutu. I tak w Statutach z roku 1836 ośrodkowym ciałem są duchowni i świeccy, niekoniecznie żyjący we wspólnocie (tamże, 89). Inny rękopis (z 1836?) mówi już o wspólnym życiu tego ciała centralnego, nie ograniczonym jednak do samych duchownych (tamże, 100). Podobnie stawiają sprawę Statuty z roku 1837, dodające jednak, że do tego ciała należy troska o kolegia misyjne i że wstępujący musi kandydować przez 6 miesięcy (OOCC IV 356). Dziełko pt. Apostolato Cattolico z roku 1838 określa centralny ośrodek podobnie jak Statuty z roku 1837, dodając, że ośrodek ten mieści się przy kościele Świętego Ducha (tamże, 399). Powtarza to inny rękopis z tego roku (tamże, 436—437). Szkic Wstępu do Podstawy Reguły (Capitolo di fondamento e Regola viva) z roku 1838 mówi w oryginale o „ciele centralnym”; OOCC II 539—541, w późniejszych poprawkach o „Kongregacji” (tamże, II 30). Pismo przygotowane do wysyłki kardynałom Św. Kongregacji Rozkrzewiania Wiary z 1838/9 widzi część centralną Zjednoczenia w „Księżach świeckich”, dla których przewiduje pół roku „niby-nowicjatu” (Wyb. I 178).